Εισαγωγή στη Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης

Η Θεραπεία Αποδοχής και Δέσμευσης είναι μια απο τις βασικές νέες θεραπευτικές πρότασεις στο τρίτο κύμα των γνωσιακών θεραπειών.  Βασική αρχή της είναι οτι όλοι οι άνθρωποι βιώνουν  συναισθηματικό πόνο.  Σύμφωνα με τη θεωρία του ACT (acceptance and commitment therapy), οι επίπονες  ή δύσκολες εμπειρίες όπως οι κρίσεις πανικού ή η κατάθλιψη δεν έχουν τίποτα το προβληματικό ή το δυσλειτουργικό ως καταστάσεις. Οι εμπειρίες αυτές είναι βραχυπρόθεσμες στρατηγικές διαχείρισης  συναισθηματικών αντιδράσεων και επομένως, είναι τμήματα των ανθρώπων που ζούν  τη παρούσα εμπειρία τους.
Μέσα απο την εμπειρικά τεκμηριωμένη έρευνα, το μοντέλο του Steven Hayes και των συνεργατών του προτείνει οτι η ψυχοπαθολογία εμφανίζεται όταν το άτομο καταφεύγει συνεχώς σε εμπειρικές συμπεριφορές στη προσπάθεια του να αποφύγει αρνητικές εμπειρίες . Οι εμπειρίες αποφυγής είναι μια βασική ψυχολογική προδιάθεση (θεωρητική κατασκευή) αναγνωρισμένη απο μια πλειάδα θεωρητικών προσεγγίσεων. 

Οι βιωματικές συμπεριφορές αποφυγής προκύπτουν όταν οι άνθρωποι κάνουν υπερβολικά αρνητικές αξιολογήσεις των προσωπικών τους γεγονότων και συστηματικά προσπαθούν να αποφεύγουν ή να ελέγχουν τις εμπειρίες τους, όπως οι σκέψεις, τα συναισθήματα, οι σωματικές αισθήσεις και οι αναμνήσεις (Hayes, Strosahl, & Wilson, 1999; Hayes, 1994; Blackledge, & Hayes, 2001). Οι εμπειρίες αυτές θα μπορούσαν να θεωρηθούν και ως βραχυπρόθεσμα θετικές στρατηγικές αντιμετώπισης συναισθηματικών εκφράσεων. Ωστόσο, γρήγορα μπορούν να βλάψουν όταν εφαρμόζονται άκαμπτα και αυστηρά έτσι ώστε το άτομο να ξοδεύει πολυ χρόνο, προσπάθεια και ενέργεια στη διαχείριση και τον έλεγχο των ανεπιθύμητων προσωπικών γεγονότων. Ο συνεχής αυτός αγώνας να ελέγχουμε ή να αποφεύγουμε τις αρνητικές μας εμπειρίες παρεμβάλετε στη προσπάθεια μας να πετύχουμε τους προσωπικούς μας στόχους, μειώνει την επαφή μας με τις τωρινές εμπειρίες και προκαλεί δυσλειτουργία (Forsyth, Eifert, & Barrios, in press; Hayes et al., 1999).
Η μελέτη της διεθνούς βιβλιογραφίας αναφέρει οτι όταν το άτομο είναι απρόθυμο να επεξεργαστεί ή να παραμείνει σε αρνητικά, γνωστικές εμπειρίες και καταστάσεις (π.χ. τραυματικές εμπειρίες, κάπνισμα, μειωμένη διάθεση) και σκόπιμα επιχειρεί να τροποποιήσει, αποδράσει ή ελέγξει αυτές τις εμπειρίες, παράγει δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές που θα μπορούσαν να εμφανίσουν περισσότερες ανεπιθύμητες σκέψεις και συναισθήματα (Hayes et al., 1999; Purdon, 1999; Wegner et al., 1991), να προάγουν στρσσογόνες αντιδράσεις, να περιορίσουν τη λειτουργικότητα του ατόμου (Marx, & Sloan, 2002; Wegner, 1994), και να μειώσουν συνολικά την ψυχολογική ευημερία και τη ποιότητα ζωής (Hayes et al., 1999, 2004).

 Ο γενικός στόχος του μοντέλου ACT είναι να αυξήσει τη « ψυχολογική ευελιξία» των ατόμων. Δηλαδή, «την ικανότητα ενός ατόμου να επικοινωνεί πλήρως, άμεσα και χωρίς άμυνες, με την παρούσα εμπειρία του ,και να προσπαθεί να αλλάξει ή να διατηρήσει συμπεριφορές που σχετίζονται τις προσωπικές του αξίες» (Wilson & Murrel, 2005; Hayes, 2004).

Σχηματοποιημένη μορφή των βασικών στοιχείων του μοντέλου

  Οι σκέψεις και τα συναισθήματα δεν είναι (μηχανιστικές) αποδόσεις συμπεριφοράς και γι αυτό μπορούν να επηρεαστούν απο αλλαγές στο περιεχόμενο της λεκτικής συμπεριφοράς (μή-γραμμική μορφή της γλώσσας) .

Έτσι, λοιπόν, χρησιμοποιώντας μια σχετικά μή-γραμμική μορφή της γλώσσας, ο θεραπευτής ACT, μέσα στο πλαίσιο της θεραπευτικής σχέσης, α) βοηθά το πελάτη να αναγνωρίσει τους φραγμούς που τον εμποδίσουν να πορευτεί με βάσει τις σημαντικές, γι αυτόν αξίες (personal values) β) να προσεγγίσει «τι είναι σημαντικό γι αυτόν», γ) «τι χρειάζεται στη ζωή του για να είναι ευτυχισμένος», και εν συνεχεία να τον βοηθάει να διαμορφώσει αυτούς τους στόχους έτσι ώστε να κινηθεί πρός αυτή τη κατεύθυνση (Hayes et al., 1999). Μόλις το άτομο αναγνωρίσει τις βασικές αξίες σε διαφορετικούς τομείς της ζωής του (π.χ.οικογένεια, καριέρα, υγεία κα.), συγκεκριμένοι στόχοι και συμπεριφορές, παράλληλα με το μονομάτι των αξιών, ορίζονται.

Η θεραπεία, μέσα απο μια συγκεκριμένη agenda, στηρίζεται κυρίως σε παράδοξα, μεταφορές, ιστορίες, ασκήσεις, συμπεριφοριστικές εργασίες, και εμπειρικές διαδικασίες (mindfulness techniques) με σκοπό να διδάξει στα άτομα πως να αποδέχονται (acceptance) το περιεχόμενο των σκέψεων και συναισθημάτων που δεν μπορούν να αλλάξουν, πως να δεσμεύονται στις προσωπικές τους αξίες (commitment) και πως να τροποποιήσουν συμπεριφορές που μπορούν να αλλάξουν. Οι προσωπικές αξίες (personal values) με αυτό το τρόπο λειτουργούν ως συμπεριφοριστικά πρότυπα που ενισχύουν το άτομο να αναλάβει δράση στη ζωή του.

Β.Β.